Hayır, etimolojiyi İsmet İnönü kaldırttı gibi bir bilgi doğru değil; bu bir şehir efsanesine veya yanlış anlamaya dayanıyor. Açıklayayım:
Türkiye’de etimoloji dersleri ya da etimolojiye dair çalışmalar, özellikle 1930’lu ve 1940’lı yıllarda Dil Devrimi kapsamında Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından yönlendirilen çalışmalarla şekillendi. Bu dönemde bazı Arapça ve Farsça kökenli kelimeler yerine Türkçe kökenli kelimeler önerildi. Ancak bu, etimolojinin tamamen kaldırılması anlamına gelmez.
İsmet İnönü’nün dönemi (1938–1950 Cumhurbaşkanlığı) boyunca dil politikaları, Atatürk’ün başlattığı reformların bir devamı niteliğindeydi. Etimoloji, akademik olarak çalışılmaya devam etti; sadece okullarda ders müfredatında ağırlığı azalabilir veya bazı kelimeler daha “Türkçe” karşılıklarla öğretilmiş olabilir.
Özetle: İnönü etimolojiyi kaldırmadı. Dil reformları ve müfredat değişiklikleri ile ilgili yanlış bir efsane zamanla İnönü’ye atfedilmiş olabilir.
1. Efsanenin Temeli
-
1930’larda başlayan Türk Dil Devrimi, Osmanlıca’daki Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin yerine Türkçe kökenli kelimeler kullanılmasını hedefliyordu.
-
Bu dönemde, bazı ders kitaplarında veya resmi yazışmalarda, köken bilgisi (etimoloji) yerine doğrudan Türkçe karşılıklar öğretilmeye başlandı. Yani öğrenciler “bu kelime Türkçedir, şuradan gelmiştir” gibi etimolojik bilgiden çok kullanım amacına odaklandı.
-
Sonuç olarak, etimoloji dersleri okul müfredatından kısmen çıktı veya küçüldü.
2. Zamanla Yanlış Anlama
-
Bu değişiklikler halk arasında “etimoloji kaldırıldı” şeklinde özetlendi.
-
Çünkü insanlar artık kelimelerin kökenini öğrenemiyor, sadece Türkçe karşılıklarını görüyordu.
-
Dönem medyası ve eğitim kitapları bunu açıkça “kaldırdık” diye yazmadığı için, bilgi söylenti ve kulaktan kulağa yayıldı.
3. İsmet İnönü’nün İsminin Anılmasının Nedeni
-
1938’de Atatürk vefat etti ve İnönü Cumhurbaşkanı oldu.
-
Halk, dil ve kültür reformlarının devam ettiği dönemdeki değişiklikleri doğal olarak dönemin cumhurbaşkanına yıkma eğiliminde oldu.
-
Böylece, etimolojinin “kaldırılması” yanlış bir şekilde İnönü’ye atfedildi, halbuki bu değişiklikler aslında Atatürk döneminde başlatılmıştı ve müfredat kararları Dil Kurumu’na aitti.
4. Özet Mantık
-
Gerçek: Etimoloji dersleri bazı dönemlerde müfredatta küçüldü, tamamen kaldırılmadı.
-
Yanlış efsane: “İnönü etimolojiyi kaldırdı.”
-
Sebep: Devrimlerin devam ettiği yıllarda halk, değişiklikleri güncel cumhurbaşkanına bağladı.
 |
| Photo by Sandy Millar on Unsplash |