Sempatik ve parasempatik sinir sistemi, otonom (otomatik) sinir sisteminin iki ana dalıdır ve vücudun istemsiz işlevlerini (örneğin kalp atışı, sindirim, solunum) düzenler. Her ikisi de farklı görevler üstlenerek vücudun dengesini (homeostaz) sağlar.
Sempatik Sinir Sistemi
- Görev: "Savaş ya da kaç" tepkisinden sorumludur. Stres, tehlike veya fiziksel aktivite durumlarında vücudu harekete geçirir.
- Etkileri:
- Kalp atışını hızlandırır.
- Kan basıncını artırır.
- Solunumu hızlandırır.
- Göz bebeklerini büyütür.
- Enerji sağlamak için glikoz salınımını artırır.
- Sindirim gibi "dinlenme" işlevlerini yavaşlatır.
- Örnek: Bir tehlike anında (örneğin bir köpek kovaladığında) sempatik sistem devreye girer ve vücudu kaçmaya veya mücadele etmeye hazırlar.
Parasempatik Sinir Sistemi
- Görev: "Dinlen ve sindir" tepkisinden sorumludur. Vücudu sakinleştirir, enerji tasarrufu sağlar ve dinlenme durumunu destekler.
- Etkileri:
- Kalp atışını yavaşlatır.
- Kan basıncını düşürür.
- Sindirimi hızlandırır.
- Göz bebeklerini küçültür.
- Vücudun rahatlamasını ve iyileşmesini teşvik eder.
- Örnek: Yemek yedikten sonra rahatlayıp dinlenirken parasempatik sistem devrededir ve sindirimi destekler.
Özet
- Sempatik: Vücudu harekete geçirir, enerji harcatır.
- Parasempatik: Vücudu sakinleştirir, enerji biriktirir.
- Bu iki sistem, birbirini tamamlayarak vücudun çevresel değişikliklere uyum sağlamasını ve dengede kalmasını sağlar.