1. Soruşturma
Soruşturma, bir suç şüphesinin öğrenilmesiyle başlayan ve savcılık tarafından yürütülen hazırlık aşamasıdır. Bu süreçte, suçun işlenip işlenmediği, şüphelinin kim olduğu ve deliller toplanır. Soruşturma, savcının iddianame hazırlamasıyla veya takipsizlik kararıyla sona erer.
2. Kovuşturma
Kovuşturma, soruşturma sonucunda savcının iddianame hazırlayarak mahkemeye sunmasıyla başlayan yargılama aşamasıdır. Mahkeme, delilleri değerlendirir, duruşmalar yapar ve suçun sabit olup olmadığına karar verir. Kovuşturma, hükümle sonuçlanır.
3. Gözaltı Kararı
Gözaltı, bir suç şüphesiyle kişinin özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanmasıdır. Yakalanan kişi, savcının talimatıyla kolluk tarafından belirli bir süre (genellikle 24 saat, ağır suçlarda 48 saate kadar) tutulabilir. Gözaltı, şüphelinin ifadesinin alınması veya delillerin toplanması için kullanılır.
4. Tutuklama
Tutuklama, suç şüphesi altında olan kişinin mahkeme kararıyla özgürlüğünün kısıtlanarak cezaevine gönderilmesidir. Tutuklama için kuvvetli suç şüphesi ve somut deliller gerekir. Ayrıca, kaçma, delilleri karartma veya tanıklara baskı yapma gibi riskler bulunmalıdır. Tutuklama, geçici bir tedbirdir ve dava süresince devam edebilir.
5. Adli Kontrol
Adli kontrol, tutuklama yerine veya tutuklama sonrası uygulanan, şüphelinin veya sanığın serbest bırakılması ancak belirli yükümlülüklere uyması şartıyla uygulanan bir tedbirdir. Örneğin, yurtdışına çıkış yasağı, düzenli olarak karakola imza verme veya elektronik kelepçe gibi şartlar getirilebilir.
6. İddianame
İddianame, savcının soruşturma sonucunda suçun işlendiğine dair yeterli delil bulması halinde, şüpheliyi yargılamak için mahkemeye sunduğu belgedir. İddianamede, suçun tanımı, deliller ve talep edilen ceza yer alır. İddianamenin mahkemece kabulüyle kovuşturma başlar.
7. Yakalama
Yakalama, suçüstü halinde veya yakalama emriyle bir kişinin kolluk tarafından özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanmasıdır. Yakalama, gözaltı veya tutuklama sürecinin ilk adımı olabilir. Yakalanan kişi, savcılığa veya mahkemeye çıkarılır.
8. Arama
Arama, suç delillerini elde etmek veya şüpheliyi yakalamak için kişinin evinde, iş yerinde, aracında veya üzerinde yapılan incelemedir. Arama, genellikle hakim kararıyla yapılır, ancak suçüstü veya acil durumlarda savcı veya kolluk yetkili olabilir.
9. El Koyma
El koyma, suçla ilgili delil niteliğindeki eşyalara veya suçtan elde edilen mallara mahkeme veya savcı kararıyla geçici olarak el konulmasıdır. Örneğin, suç aleti bir silah veya çalıntı mal el konulan eşyalar arasında olabilir.
10. İfade Alma
İfade alma, şüpheli, sanık, tanık veya mağdurun suçla ilgili bilgilerinin savcı, hakim veya kolluk tarafından resmi olarak alınması işlemidir. İfade, soruşturma veya kovuşturma aşamasında delil toplamak için kullanılır.
11. Hükmün Geri Bırakılması
Hükmün geri bırakılması (HGB), sanığın suçlu bulunmasına rağmen cezanın belirli bir süre (genellikle 5 yıl) uygulanmamasıdır. Bu süre içinde sanık yeni bir suç işlemez ve denetim şartlarına uyarsa, hüküm ortadan kalkar ve ceza siciline işlenmez. HGB, genellikle hafif suçlarda ve ilk kez suç işleyenlerde uygulanır.
Başka Terimler Var mı?
Evet, ceza muhakemesi sürecinde yukarıdaki terimlere ek olarak kullanılan başka önemli terimler de vardır. İşte bazıları:
- Müzekkere: Mahkeme veya savcılık tarafından yazılan resmi yazı. Örneğin, yakalama müzekkeresi.
- Duruşma: Kovuşturma aşamasında mahkemede tarafların ve tanıkların dinlendiği, delillerin değerlendirildiği oturumlar.
- Savunma: Şüpheli veya sanığın kendisini suçlamalara karşı sözlü veya yazılı olarak savunması.
- Uzlaştırma: Bazı suçlarda (örneğin, basit yaralama veya hakaret) mağdur ve şüpheli arasında anlaşma sağlanarak davanın düşmesini sağlayan süreç.
- Denetimli Serbestlik: Hapis cezasının cezaevi dışında, belirli şartlar altında (örneğin, imza atma veya topluma hizmet) çekilmesini sağlayan uygulama.
- İtiraz: Mahkeme veya savcılık kararlarına karşı üst mahkemeye veya başka bir merciye yapılan başvuru.
- Temyiz: Mahkeme kararının hukuka uygunluğunun üst mahkeme (Yargıtay) tarafından incelenmesi için yapılan başvuru.
- İstinaf: İlk derece mahkemesinin kararına karşı bölge adliye mahkemesine yapılan itiraz.
- Müdafi: Sanığın veya şüphelinin avukatı.
- Şikayet: Mağdurun veya suçtan zarar görenin savcılığa suç duyurusunda bulunması.