Teksas Keskin Nişancısı safsatası (İngilizce: Texas Sharpshooter Fallacy), istatistiksel verilerden anlamlıymış gibi görünen sonuçlar çıkarmak için önce rastgele atışlar yapmak, sonra da vurulan noktaların etrafına hedef tahtası çizmek mantığına dayanan bir mantık hatasıdır.
Temel mantığı şu:
-
Önce bir sürü veri (ya da olay) ortaya konur.
-
Daha sonra bu verilerden tesadüfen benzerlik gösterenler seçilir ve bu benzerliğe özel anlam atfedilir.
-
Böylece “önceden belirlenmiş bir hedefi vurmuşuz” gibi görünür, oysa hedef sonradan uydurulmuştur.
Adının hikâyesi:
Bu mantık hatası, hayali bir Teksaslı kovboy hikâyesinden gelir:
Kovboy ahıra gidip rastgele duvara ateş eder. Mermilerin bazıları bir noktada kümelenmiştir. Kovboy gider, kümelenmiş mermilerin etrafına daire çizip “Bakın, tam ortadan vurdum!” der. Burada hedef önceden değil, sonradan belirlenmiştir.
Günlük hayattan örnekler:
-
Sağlık alanında:
“Bu kasabada yaşayan insanların çoğu uzun ömürlü. Demek ki buranın suyu mucizevi.”
(Oysa dünya genelinde binlerce kasaba var, tesadüfen birkaçında ortalama ömür yüksek çıkabilir.) -
Borsada:
“Şu borsa uzmanı 5 hisse senedinin yükselişini tahmin etti.”
(Belki yüzlerce tahminde bulundu; biz sadece doğru çıkan 5’ini seçip görüyoruz.) -
Astroloji/komplo teorileri:
İki olay arasında anlamlı bir bağ varmış gibi göstermek için sadece uygun gelen verileri almak, diğerlerini yok saymak.
Kısaca:
Teksas Keskin Nişancısı safsatası, tesadüfi desenlere sonradan anlam yükleme hatasıdır.
Önce veri toplanır → sonra hedef çizilir → “tam isabet!” denir.
Ama gerçekte bu, hedefi sonradan uydurmaktır.
 |
| Photo by Alicia Christin Gerald on Unsplash |